بررسی تطبیقی قتل ‌عمد در اثر اکراه در فقه فریقین

قتل‌عمد در اثر اکراه، از موضوعات فقهی و حقوقی است که افزون بر اهمیت قضایی، اگر از دیدگاه مذاهب فقهی بررسی گردد دارای اهمیت علمی نیز است. مبانی و دلایل حکم فقهی قتل‌عمد در اثر اکراه و چگونگی مجازات آن در مذاهب فقهی امامیه و حنفی، مسأله این تحقیق را تشکیل می‌دهد. مباحث مرتبط با قتل‌عمد در اثر اکراه در متون کهن و جدید فقهی دارای پیشینه بوده که به‌تبع تبویب ابواب، به صورت استطرادی و به شکل پراکنده مطرح گردیده است؛ اما بنا به جستجوی انجام‌شده، پژوهش فقهی جدید که مبتنی بر قواعد روش‌تحقیق باشد و این‌مسأله را به صورت مستقل و منسجم بحث کرده باشد، یافت نشد. این تحقیق بر پایه مستندات کتابخانه‌ای و روش تحلیلی ـ توصیفی دست‌یافته است که در باره مجازات قتل عمد در اثر اکراه، فقهای امامیه دارای دو دیدگاه هستند: دیدگاه مشهور و دیدگاه غیر مشهور؛ دیدگاه مشهور آن است که اکراه در قتل عمد بی‌تأثیر بوده و قاتل محکوم به قصاص است و اکراه‌کننده به حبس‌ابد محکوم می‌گردد؛ اما طبق دیدگاه غیر مشهور، مجازات قاتل قصاص نیست و باید دیه پرداخت کند. فقه حنفی درباره مجازات قتل عمد در اثر اکراه، دارای سه دیدگاه است: دیدگاه مشهور آن است که هم‌اکراه‌کننده و هم‌اکراه‌شده قصاص می‌شوند؛ طبق دیدگاه دوم، فقط اکراه‌کننده قصاص می‌گردد و بنا به دیدگاه سوم، اکراه شده باید دیه پرداخت کند. حکم قتل‌عمد در اثر اکراه، در فقه امامی و حنفی مبتنی بر آیات قرآن‌کریم، روایات، اجماع و حکم عقل است‌که هر مذهب فقهی بر اساس مبانی‌خاص خود، به ادله مزبور استناد نموده است.